روزنامه ایران: جزئیاتی از چگونگی برپایی این دوره را در گفت‌وگوی «ایران» با وجیهه سامانی، دبیر علمی پانزدهمین دوره جایزه جلال می‌خوانید.
جایزه جلال امسال به پانزدهمین دوره برگزاری‌اش رسیده، دوره حاضر در مقایسه با سال‌های گذشته چه تفاوت‌هایی دارد؟
جایزه جلال آل احمد معتبرترین و مهم‌ترین جایزه ادبی جمهوری اسلامی ایران است که تا امروز چهارده ایستگاه را پشت سر گذاشته و چیزی نمانده که به ایستگاه پانزدهم برسد. جشنواره‌ای با این قدمت، باید در مسیر حرکت خود هر سال مسیر رشد و تکامل را طی کند. انتظار و توقع این است که هر دوره نسبت به سال‌های قبل، دقیق‌تر، موفق‌تر و اثرگذارتر برپا شود و روند داوری‌ها و انتخاب‌ها و چگونگی برگزاری جشنواره نسبت به دوره‌های گذشته، منحنی رو به رشدی را نشان بدهد. تا پایان دوره چهاردهم ۱۰۰ جایزه در این رویداد ادبی کشور به آثار و افراد اعطا شده است. در مجموع ۲۶۷۶ اثر در چهار گروه رمان و داستان بلند ۱۵۰۸ عنوان، مجموعه داستان کوتاه ۴۰۱ عنوان، مستندنگاری ۶۹۰عنوان و نقد ادبی ۷۷ عنوان، به دبیرخانه رسیده است. آثار ارسالی به دبیرخانه این دوره از جایزه جلال نسبت به دوره قبل رشد ۷۴ درصدی را نشان می‌دهد.
برای بخش‌های جنبی جایزه امسال چه برنامه‌هایی در نظر گرفته شده؟
از آنجایی که بخش‌های جنبی این رویداد ادبی هر سال، با توجه به شرایط و موضوعات روز انتخاب می‌شوند، در دوره پانزدهم سه بخش جنبی با عنوان‌های جایزه ویرایش کتاب، بهترین اثر مستندنگاری با موضوع حاج قاسم سلیمانی و مدافعان سلامت و کرونا در نظر گرفته شده است.
امسال انتخاب داوران به چه نحو بوده؟ یکی از گلایه‌هایی که درباره اغلب جوایز ادبی، فارغ از دولتی یا خصوصی بودن‌شان مطرح می‌شود بحث یک‌صدایی بودن‌شان است، اینکه داوران اغلب به یک طیف فکری تعلق دارند و سایر اهالی ادبیات جایی در بین آنها ندارند!
تلاش همه دست اندرکاران جایزه جلال بر این است که جایزه در فرایند داوری و انتخاب برگزیدگان، عملکرد خوب و قابل دفاعی داشته باشد و خروجی این جشنواره در‌شأن معتبرترین جایزه ادبی کشور و مورد تأیید جامعه ادبی باشد. ما سرمایه‌های زیادی در حوزه ادبیات داریم و افراد زیادی می‌توانند در گروه داوران جایزه جلال قرار بگیرند. در سال‌های گذشته از مشارکت برخی از دوستان استفاده شده و در سال‌های آینده نیز از تعداد دیگری استفاده خواهد شد. البته فرایند انتخاب داوران فقط در حوزه اختیارات دبیرعلمی جشنواره نیست و با تشریک مساعی و همفکری و گزینش اعضای هیأت علمی این فرایند صورت می‌گیرد. این دوره ما در خدمت نوزده داور محترم، در چهار شاخه اصلی جایزه و دو رشته جنبی هستیم. تلاش‌مان بر این بوده از تجربه و تخصص دوستان جدیدی که در دوره‌های قبل حضور نداشتند هم استفاده شود. همچنین در خدمت داورانی خارج از پایتخت بودیم تا تنوع و تکثر در دایره هیأت داوران گسترده‌تر شود.
استقبال اهالی نشر و کتاب برای شرکت در پانزدهمین دوره این جایزه به چه شکل بوده؟
دبیرخانه این دوره جایزه جلال از اول خردادماه ۱۴۰۱ آغاز به کار کرد و فراخوان جایزه اول شهریورماه منتشر شد که تا پایان مهرماه ادامه داشت. همان‌طور که اشاره شد میزان آثار رسیده به دبیرخانه نسبت به دوره قبل ۷۴ درصد رشد داشته است. در بخش مستندنگاری ۶۹۰ اثر به دبیرخانه جایزه رسید که نسبت به دوره گذشته با ۳۶۱ اثر رسیده، رشد 91/0درصدی را نشان می‌دهد. در بخش نقد ادبی ۷۷ اثر به دبیرخانه جایزه رسیده که آثار دریافتی در این بخش نسبت به سال قبل با ۲۸ اثر رسیده، از رشد75/1 درصدی برخوردار است. در بخش داستان کوتاه ۴۰۱ اثر دریافت شده که نسبت به سال قبل با ۲۳۷ اثر، رشد 69/0درصدی داشته است. در بخش رمان و داستان بلند نیز ۱۵۰۸ اثر به دبیرخانه جایزه رسیده که نسبت به سال قبل با ۹۱۰ اثر، رشد 66/0 درصدی تجربه کرده است.
این استقبال تنها به جوانان محدود می‌شود یا پیشکسوت‌تان هم حضور پررنگی دارند؟
در این دوره از هر دو گروه دوستان جوان و استادان پیشکسوت آثار خوبی به دبیرخانه رسیده و تنوع و تکثر ناشران و نویسندگان در این دوره دیده می‌شود. آثار ارسالی بعضاً یا از طریق ناشران به دبیرخانه ارسال شده یا خود نویسنده اقدام به ارسال کرده است.
کدام‌یک از بخش‌های «داستان بلند و رمان»، «مجموعه داستان کوتاه»، «نقد ادبی» و «مستندنگاری» با بیشترین استقبال روبه‌رو شده و فکر می‌کنید دلیل آن را برخاسته از چه مسائلی می‌دانید؟
بیشترین میزان افزایش مربوط به گروه مستندنگاری با ۹۱ درصد است. دوره چهاردهم ۳۶۱ اثر در این بخش به دبیرخانه جایزه رسیده بود که امسال به ۶۹۰ اثر افزایش پیدا کرده است. در کل اقبال عمومی در یک دهه اخیر به آثار مستندنگاری(ناداستان‌ها) خیلی بیشتر شده است و طبعاً فعالیت نویسندگان هم در این شاخه از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است. چنان که بیشترین آثار مورد توجه عموم جامعه که به تیراژهای بالا هم رسیده، مربوط به بخش مستندنگاری و زیرشاخه‌های آن است.
دو بخش این جایزه به «داستان بلند و رمان» و همچنین «داستان کوتاه» اختصاص دارد، از آنجایی که توجه به مسائل اجتماعی یکی از محورهای خلق آثار ادبی به شمار می‌آید شاهد راهیابی وقایع دو سال اخیر (شیوع پاندمی کرونا) هم در آثار ارسالی بوده‌اید؟
بله. شاهد ارسال داستان‌هایی با محوریت این موضوع بودیم. اما در بخش مستندنگاری آثار بیشتر و قابل توجه تری با موضوع مدافعان سلامت، اقدامات جهادی و کرونا به رشته تحریر درآمده است. لذا تصمیم دبیرخانه بر این شد که یکی از جوایز بخش جنبی جشنواره به این موضوع اختصاص پیدا کند.
چند سالی است که داوری بخش داستان کوتاه و رمان جایزه کتاب سال به جایزه جلال سپرده شده، چه نگاهی به این اتفاق دارید؟
کتاب‌های داستان کوتاه، داستان بلند، رمان بزرگسال، پژوهش و نقد ادبی(تألیف)، مستندنگاری، شعر بزرگسال و شعر کودک و نوجوان به‌دلیل همپوشانی با «جایزه جلال آل‌احمد» و «جشنواره شعر فجر» در جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران داوری و بررسی نمی‌شوند. این تصمیمی هوشمندانه و اقدامی حرفه‌ای است که انتخاب و گزینش آثار مذکور را به جشنواره جلال آل احمد سپرده‌اند.
خانم سامانی به‌عنوان سؤال آخر و با تکیه بر تجربه‌تان از دبیری جایزه جلال چه پیشنهادی برای جلب توجه مردم به آثار برگزیده جوایز ادبی، گذشته از بحث دولتی و خصوصی بودن‌شان دارید، اتفاقی که هنوزآنچنان شاهدش نیستیم؟
ضعف عمده همه جشنواره‌ها، اعم از دولتی و خصوصی این است که پیوست رسانه‌ای ندارند یا بسیار ضعیف عمل می‌کنند. فعالیت تمامی جشنواره‌ها تا مرحله اختتامیه و معرفی برگزیدگان و دادن جوایز است و بعد از آن تقریباً اکثر آثار برگزیده از یاد می‌روند و دبیرخانه جایزه، کار را تا نزدیک به جایزه سال یا دوره بعد تعطیل می‌کند. آثار باید به نحو مطلوبی در رسانه‌ها برای مردم تبیین شوند و برنامه‌های مختلفی در جهت معرفی و تبلیغ‌شان برگزار شود، مثل جلسات نقد و بررسی، تبلیغات رسانه‌ای شهری، استفاده از ظرفیت رسانه ملی، پخش مناسب و گسترده آثار در تمام مناطق کشور و اختصاص باکس مربوط به این دسته کتاب‌ها در کتابفروشی‌ها همراه با پوستر معرفی کتاب یا راهنمایی کارشناس فروش کتاب و... .
انتهای پیام/