گروه فرهنگی ایران آنلاین: این روزها با گسترش فضای مجازی و ترویج گوشی‌های هوشمند ضربه مهلکی به صنعت نیمه جان نشر کودک و نوجوان وارد شده است. دست کودکان عصر دیجیتال از کتاب خالی شده و جای آن با گوشی‌های همراه پر شده است. دنیای فریبنده فضای مجازی به حدی برای کودکان جذاب شده که گوششان به شنیدن قصه و داستان‌های کودکانه عادت ندارد و این دنیا با رنگ و لعابی که دارد صنعت نشر را بیش از پیش تحت شعاع قرار داده است.
با این اوصاف؛ اگر در این راستا برنامه ریزی و فرهنگ‌سازی نشود، صنعت نشر کودک و نوجوان که هم‌اکنون روزهای سختی را می‌گذراند، در سال‌های آتی شرایط سخت‌تری را پیش روی خود تجربه خواهد کرد. با توجه به اهمیت تولیدمحتوای تاثیرگذار و آموزنده برای این رده سنی و بررسی وضعیت نشر کودک و نوجوان به سراغ یکی از نویسندگان کودک رفتیم و با وی به گفت‌وگو پرداختیم.
محمدرضا شمس، نامی که در دنیای کودک و نوجوان و برای دوستداران ادبیات داستانی شناخته شده است. نویسنده و مترجم حوزه کودک و نوجوان که از آثار او می‌توان به «قصه‌های بترس برای بچه‌های نترس»، «یک سبد سیب»، «خواب و پسرک»، «افسانه روباه حیله‌گر»، «اگر این چوب مال من بود»، «روباه و خروس» و ... اشاره کرد. در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار ایران آنلاین را با این نویسنده محبوب مشاهده می‌کنید.
صنعت نشر کودک و نوجوان بیمار است!
ایران آنلاین: در حال حاضر وضعیت نشر کودک و نوجوان در چه حالی است؟
شمس: وضعیت صنعت نشر کودک و نوجوان نا به سامان است و شرایط خوبی ندارد. به‌خاطر تورمی که وجود دارد، کتاب کاملا از سبد خرید خانوار خارج شده و دست کودکان از کتاب خالی مانده است. کتاب‌ها به علت گرانی کاغذ هزینه بالایی دارند و تیراژها روز به روز پایین‌تر می‌آید. صنعت نشر در حال گذراندن روزهای سختی است. این صنعت بیمار شده و نیاز به توجه و کمک دارد.
کتاب؛ ابزار مهم دانایی و اندیشه
ایران آنلاین: برای کمک به صنعت نشر کودک و نوجوان باید چه کرد؟
شمس: معجزه پیامبر ما کتاب است. همیشه این شعار از طرف دولتمردان به گوشمان می‌رسد که آینده به دست کودکان رقم می‌خورد و آن‌ها آینده را می‌سازند. پس باید برای این رده سنی برنامه ریزی کرد تا این جریان اتفاق بیفتد. کشوری موفق خواهد بود که کودکان، نوجوانان و جوانانش باسواد باشند. فقط سواد و خواندن و نوشتن کافی نیست، بلکه باید با اندیشه سر و کار داشته باشند.
یکی از ابزارهای اندیشه هم کتاب است. اگه قرار باشد جهانی پر از موفقیت بسازیم حتما باید به ابزار دانایی توجه کنیم. ابزار مهم دانایی هم کتاب است. باید تدابیری اندیشیده شود و از طرف نهادهای ادبی برنامه ریزی درازمدتی صورت بگیرد. کارشناسان و دست اندرکاران این صنعت به دور هم جمع شوند، گفت‌وگو کنند و به آسیب شناسی بپردازند. برای ارزان شدن کاغذ یا تولید بیشتر کاغذ هم فکری شود.
لزوم آسیب شناسی برای صنعت نشر کودک و نوجوان
ما در شرایط فعلی نیاز به آسیب شناسی داریم. اهالی نشر از جمله مترجم، نویسنده، تصویرگر، ناشر و همه اهالی نشر دعوت به هم‌اندیشی شوند و درباره موضوعات مختلف صحبت کنند و با شناسایی آسیب‌ها، دولتمردان هم کمک کنند تا مشکلات حل شود.
الان حتی سواد خواندن و نوشتن کودکان ما خیلی پایین است. خیلی از دانش‌آموزان کلاس پنجم حتی نمی‌توانند به روانی بخوانند و یا به درستی بنویسند. برای اینکه سرمایه گذاری لازم در صنعت نشر وجود ندارد و برای آن فکری نشده است.
ما ساعت‌های مطالعه و قصه گویی نداریم. در گذشته نویسنده‌ها به مدارس دعوت می‌شدند اما الان این‌گونه نیست و گویی صنعت نشر برای این رده سنی رها شده است. برای کودکان فقط در حرف اهمیت قائلیم ولی در عمل برنامه خاصی نداریم.
کودکان به فضای مجازی خو گرفتند
ایران آنلاین: در حال حاضر هم که با گسترش فضای مجازی و ترویج گوشی‌های هوشمند علنا کتاب جایگاه مناسبی در میان کودک و نوجوان ندارد.
شمس: ما از هر وسیله‌ای که در اختیارمان هست می‌توانیم به خوبی بهره‌مند شویم یا فقط از نکات منفی آن استفاده کنیم. ما در دوران شیوع ویروس کرونا به خاطر عدم رفت و آمد و تردد به دنیای مجازی روی آوردیم و حتی آموزش کودکان و نوجوانان در این فضا ادامه پیدا کرد. طبیعی است که این رده سنی به این فضا خو گرفته باشند.
دعوت کودکان به کتابخوانی در فضای مجازی
ایران آنلاین: چگونه می‌توان در فضای مجازی کودکان را با دنیای کتاب و کتابخوانی آشتی داد؟
شمس: در این دوران بهعنوان نویسنده کودک کانال قصه گویی راه انداختم که حتی بعد از این دوران هم این فعالیت را ادامه دادم. در این کانال برای کودک و نوجوان قصه می‌گفتم، به معرفی کتاب پرداختم و از این فضا استفاده بهینه کردم. حدود ۵00 یا 600 عضو در این کانال وجود داشت. برای استقبال بیشتر این رده سنی حتی مسابقاتی تشکیل دادم و جایزه‌ای هم در حد اهدای کتاب برای آن در نظر گرفتم. این‌ها اقداماتی است که می‌توان برای نجات صنعت نشر و روی آوردن کودکان و نوجوانان به کتاب به کار برد و آن‌ها را حتی در فضای مجازی به کتابخوانی دعوت کرد. اگر بخواهیم این قضیه ریشه‌ای دنبال شود و برای آن برنامه داشته باشیم باید ابتدا آسیب شناسی شود.
قصه گویی به روال قبل جای خود را در خانواده‌ها پیدا کند
ایران آنلاین: البته برخی هم معتقدند که فضای مجازی منجر به جدایی نسل‌ها شده است.
شمس: زمانی رادیو و به‌خصوص تلویزیون به ندرت در خانه‌ها وجود داشت. خانواده‌ها هر شب دور هم می‌نشستند و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و پدرها و مادرها قصه می‌گفتند و چند نسل در کنار هم به این داستان‌ها گوش می‌دادند. با شادی قهرمان قصه شاد و با ناراحتی او غصه می‌خوردند. این نسل‌ها بهم نزدیک می‌شدند، حرف هم را می‌فهمیدند و همدل می‌شدند.
الان رادیو، تلویزیون و گوشی هوشمند و ... در همه خانه‌ها وجود دارد. یکی از اعضای خانواده روزنامه می‌خواند، دیگری تلویزیون تماشا می‌کند، کودک با گوشی هوشمند مشغول است و خلاصه هر عضو خانواده سرگرم کاری می‌شود. این فاصله و جدایی بین نسل‌ها اتفاق افتاده و از هم دور شدند. پدرها و مادرها کودکان را نمی‌فهمند. حتما باید به سمت فرهنگ‌سازی برای رده سنی کودک و نوجوان پیش برویم.
برای نسل آینده کشور اهمیت قائل شویم
ایران آنلاین: با این اوصاف باید از یک جایی شروع کنیم تا فرهنگ سازی شکل بگیرد.
شمس: همه این اتفاقات و جدایی نسل‌ها را می‌توان با یک برنامه ریزی مناسب حل کرد. این مهم باید از خانواده‌ها شروع شود و قصه گویی به روال قبل جای خود را در خانواده‌ها پیدا کند. همچنین برنامه‌های قصه گویی صداوسیما هم اگر به منوال قبل ادامه پیدا کند اتفاقات خوبی را شاهد خواهیم بود.
مهم این است که کودکان در عمل برایمان مهم باشند نه در حرف. برای نسل آینده کشور باید اهمیت قائل شویم و برای پایه‌های مختلف تحصیلی آن‌ها برنامه داشته باشیم. متاسفانه کودکان و نوجوانان در خانواده‌ها به امان خدا هستند و برخی از والدین با یک گوشی هوشمند فرزند خود را به اصطلاح ساکت کرده تا به کار خود بپردازند.
فرهنگ کتاب و کتابخوانی باید از خانواده‌ها شروع شود و به فرهنگسراها، مدارس و مهدکودک‌ها و ... برسد. امید است که با فرهنگ‌سازی و برنامه ریزی شاهد نتایج خوبی باشیم و سواد خواندن در کودکان و نوجوانان بالاتر برود. از فضای مجازی در جهت مثبت هم می‌توان استفاده کرد، اگر آسیب‌شناسی انجام شود و اتاق فکر داشته باشیم.
انتهای پیام/