گروه اجتماعی ایران آنلاین: دنیا خالی از جرم و بزه نیست و این امر ناخوشایند منحصر به گروه یا طیف خاصی از جامعه نمی‌شود، چراکه امکان بروز آن در گروه‌های متعدد اجتماعی اعم از تحصیلکرده، بی‌سواد، شاغل، بیکار، مجرد، متاهل، پیر، جوان، زن و مرد و حتی کودکان به فراخور موقعیت و شرایطی که در آن به سر می‌برند، وجود دارد.
رفتار مجرمانه در کودکان، موضوعی که عمدتا از نگاه اجتماعی کم اهمیت است، اما از جمله معضلاتی است که کم توجهی به آن آینده کودک و جامعه را با چالش و تهدید مواجه می‌کند.
سلمان کونانی، جرم‌شناس و استاد دانشگاه در این باره به خبرنگار اجتماعی ایران آنلاین، می‌گوید: کنوانسیون کودک افراد زیر ۱۰ سال را کودک خوانده است و در ایران نیز سن ورود به بزرگسالی، جدایی از دوران کودکی و ورود به دوره مسئولیت فردی، اجتماعی و کیفری را سن بلوغ شرعی برشمرده‌اند که برای دختران ۹ سال وبرای پسران ۱۵ سال تمام است.
او براین باور است که گاه در یک نقطه از زمان و در یک بازه سنی مشخص با فردی مواجه هستیم که ممکن است قدرت تمییز و تشخیص اولیه را نداشته باشد، از این رو در صورتی که فرد مجرم سنی کمتر از سن بلوغ را دارا باشد، مسئولیت کیفری تمام ندارد و این امر به آن معنا نیست که مسئولیت مطلق نداشته باشد.
این جرم‌شناس ضمن اشاره به تعریف یک نظام تدریجی از سلسله مراتب مسئولیت‌ها درسال ۱۳۹۲، عنوان می‌کند: معنای مجازات و واکنش در قبال کودکان تا حدودی از سال ۱۳۹۲ تغییر کرد؛ به گونه‌ای که حتی فرد ۱۲ سال به بالا نیز دارای مسئولیت است، با این تفاوت که مدتی در کانون اصلاح و تربیت نگهداری می‌شود یا تذکر شفاهی می‌شنود و مورد تذکر و اخطار قرار می‌گیرد.
کونانی تاکید می‌کند: فردی که پایین‌تر از سن بلوغ شرعی باشد، کودکی بوده که فاقد مسئولیت کیفری تام است و فاقد مسئولیت به صورت عام نیست؛ لذا اگر حتی مرتکب وقوع قتل شود، مجازات قصاص در نظر گرفته نمی‌شود و به کانون اصلاح و تربیت ارجاع می‌شود؛ این درحالی است که قانونگذار سن ۱۲ تا ۱۵ را برای پسران سن مسئولیت داشتن نسبی درنظر گرفته است که با مجازات‌های خاص خود مواجه می‌شوند.
او با بیان اینکه باید بررسی شود چه فرآیندی سبب می‌شود تا کودک نسبت به رفتار خود استمرار پیدا کند و رفتار مجرمانه او تشدید شود، می‌گوید: در مقوله علت‌شناسی جنایی و از منظر علم جرم و بزه‌شناسی خردسالان، باید جرایم اطفال از حیطه جرم‌شناسی بزرگسالان خارج شود، با این حال اما هیچ عامل انحصاری دلیلی بر هیچ جرمی به طور قطع به یقین نیست و چیزی به نام علت جرم‌شناختی وجود ندارد. به طور مثال فقر از عوامل موثر در وقوع جرم است و علت مستقیم و منحصر نیست.
این جرم‌شناس اظهار می‌کند: هیچ پدیده و اتفاقی به تنهایی به عنوان علت، تنها عامل گرایش یک خردسال به سمت ارتکاب رفتارهای ناقض قانون و مجرمانه نیست و مجمع‌الجزایری از عوامل سبب می‌شود یک جرم و بزه رخ دهد.
خشونت علیه کودکان، عاملی برای ظهور کودکان مجرم
کونانی با تاکید بر اینکه به منظور شناسایی عوامل موثر در وقوع جرم توسط خردسالان، پیش از هر اقدامی باید نوع جرم مشخص شود، عنوان می‌کند: ارتکاب جرایم خشونت‌آمیز از سوی خردسالان ریشه در آموزش‌های غلط دوره خردسالی یا نظاره‌گری و مشاهده رفتار خشونت‌آمیز از سوی محیط پیرامون دارد.
او کودکانی که از سوی خانواده و جامعه مورد تحقیر قرار گرفته‌اند را مستعد وقوع رفتار خشونت‌آمیز می‌خواند و می‌گوید: در علم بزه‌شناسی چیزی تحت عنوان ژن مجرمانه وجود ندارد و مسائل زیستی و ژنتیکی در بحث جرم‌شناسی جایگاهی ندارد.
این جرم‌شناس معتقد است که یک کودک می‌تواند به سبب دسترسی زودهنگام به ابزارهای متصل به فضای مجازی در معرض پیام‌ها و مضامینی قرار گیرد که بدآموزی مستقیم دارد یا از قهرمان یک فیلم که دست به جنایت می‌زند، الگوبرداری کند و این ذهنیت که «من هم قادرم» در ذهن خردسال ایجاد شود.
به گفته کونانی برخی استعدادهای شخصی، محاسبات غلط فردی و سهل‌انگاری‌های کودکانه که شاخص‌های فردی هستند، ناشی از تربیت نادرست است و در وقوع رفتار خشونت‌آمیز و ناهنجار از سوی کودکان نقش دارد.
او با اشاره به اینکه برخی از کودکان اما نسبت به ناهنجاری‌های زبانی اقدام می‌کنند، اظهار می‌کند: برخی از آن‌ها فحاشی می‌کنند، چراکه آلودگی واژگانی در جامعه سبب می‌شود کودکان از این امر تقلید کنند و جهش نسلی نیز سبب شده فحاشی کلامی برای خردسالان امری عجیب تلقی نشود.
این جرم‌شناس می‌گوید: بسیاری از کودکان در پی تقلید و نمایش قدرت مرتکب جرم می‌شوند و عنصر تقلید و یادگیری را به موازات واقعیت‌های اجتماعی می‌توان از عوامل اثرگذار وقوع جرایم مالی از سوی خردسالان دانست. فقدان توزیع غیرعادلانه فرصت‌های تفریحی و رفاهی در اقلیم و مناطق شهری نیز ممکن است کودک را به سمت جرم سوق دهد. همچنین بسیاری از مجرمان مالی با ذهنیت ۲۴ ساعته مرتکب جرم می‌شوند و به دنبال آن هستند که فقط امروز خود را بگذرانند و امروز را به گونه‌ای سپری کنند که به حداقل امکانات دسترسی داشته باشند.
انتهای پیام/