گروه فرهنگی ایران آنلاین_سیدمجید نبوی محقق و دکتری الهیات و معارف اسلامی نوشت؛ «وَمَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ وَسَعَی لَهَا سَعْیَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِکَ کَانَ سَعْیُهُم مّشْکُورًا»
ترجمه: «و هر کس خواهان آخرت باشد و برای آن تلاش درخور و شایسته کند، و در حالی که مؤمن باشد، پس تلاش و کوشش آنها مورد سپاس و قدردانی قرار خواهد گرفت. »
نکات تفسیری:
مَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ: «هر کس خواهان آخرت باشد»، به این معناست که هدف و غایت نهایی او سعادت و رستگاری در سرای آخرت باشد. به عبارت دیگر، دنیا برای او حکم وسیله را دارد و نه هدف و او به دنبال متاع دنیوی نیست، بلکه به دنبال آن است که از دنیا برای رسیدن به آخرت استفاده کند.
وَسَعَی لَهَا سَعْیَهَا: «و برای آن تلاش درخور و شایسته کند»، یعنی برای رسیدن به این هدف تلاش و کوشش فراوان و همه‌جانبه‌ای انجام دهد. به عبارت دیگر در حد و اندازه آخرت تلاش کند
وَهُوَ مُؤْمِنٌ: «و در حالی که مؤمن باشد»، یعنی ایمان به خدا و روز آخرت داشته باشد.
فَأُولَئِکَ کَانَ سَعْیُهُم مّشْکُورًا: «پس تلاش و کوشش آنها مورد سپاس و قدردانی قرار خواهد گرفت»، یعنی خداوند متعال پاداش و جزای نیکوی تلاش‌های آنها را در آخرت به آنها خواهد داد.
پیام‌های آیه:
اهمیت آخرت: آخرت هدف نهایی انسان باید باشد و دیگر اهداف او باید در راستای این کلان هدف (آخرت خواهی) باشد.
ضرورت تلاش برای آخرت: برای رسیدن به سعادت اخروی باید تلاش و کوشش کرد؛ بدون تلاش و کوشش نتیجه‌ای در آخرت، برای هیچ کس حاصل نمی‌شود.
نقش ایمان: ایمان به خدا و روز آخرت مهمترین شرط قبولی تلاش‌ها در آخرت است؛ بدون ایمان، اعمال خیر سودی نخواهد داشت.
سپاسگزاری خداوند: خداوند متعال از تلاش‌های مؤمنان در راه آخرت سپاسگزاری خواهد کرد.
تفسیر مفصل:
در این آیه خداوند متعال به سه عنصر مهم برای رستگاری و سعادت انسان اشاره می‌کند:
هدف: انسان باید هدف نهایی خود را سعادت و رستگاری در سرای آخرت قرار دهد. دنیا محل گذر است و نباید انسان به آن دل ببندد یعنی هدف کلی باید آخرت خواهی باشد و اهداف جزئی در مسیر این هدف کلی باشد.
تلاش: برای رسیدن به هر هدفی، تلاش و کوشش لازم است. برای رسیدن به سعادت اخروی نیز انسان باید تلاش و کوشش فراوان و همه‌جانبه‌ای انجام دهد. این تلاش شامل انجام واجبات، ترک محرمات، جهاد در راه خدا، امر به معروف و نهی از منکر، و سایر کارهای نیک می‌شود.
ایمان: ایمان به خدا و روز آخرت شرط قبولی تلاش‌ها در آخرت است. کسی که ایمان نداشته باشد، تلاش‌هایش در آخرت هیچ ارزشی نخواهد داشت.
خداوند متعال در این آیه به مؤمنان وعده می‌دهد که اگر برای آخرت تلاش کنند، پاداش و جزای نیکوی تلاش‌های آنها را در آخرت به آنها خواهد داد. این پاداش شامل نعمت‌های بی‌شماری است که در عقل و وهم انسان نمی‌گنجد.
آیات مرتبط
دو آیه مرتبطه با این آیه وجود دارد که در ادامه به توضیح این آیات می‌پردازیم:
۱- آیه ۱۴۵ سوره آل عمران:
وَمَا کَانَ لِنَفسٍ أَن تَمُوتَ إِلَّا بِإِذنِ ٱللَّهِ کِتَبا مُّؤَجَّلا وَمَن یُرِد ثَوَابَ ٱلدّنیَا نُؤتِهِۦ مِنهَا وَمَن یُرِد ثَوَابَ ٱلأخِرَةِ نُؤتِهِۦ مِنهَا وَسَنَجزِی ٱلشّکِرِینَ
ترجمه: «هیچ کس نمی‌میرد مگر به اذن خدا، در زمانی که در کتاب (الهی) ثبت شده است. و هر کس پاداش دنیا را بخواهد، از آن به او می‌دهیم، و هر کس پاداش آخرت را بخواهد، از آن به او می‌دهیم، و شکرگزاران را پاداش خواهیم داد. »
اولین نکته این آیه، این است که مرگ به اذن خداست. هیچ کس نمی‌تواند بدون اذن خدا از دنیا برود. دومین نکته این است که مرگ برای هر کس زمانی معین دارد. این زمان در کتاب الهی ثبت شده است. خداوند متعال در آیه ۳۴ سوره اعراف می‌فرماید: «وَلِکُلّ أُمّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا یَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلَا یَسْتَقْدِمُونَ «ترجمه: » برای هر امتی اجلی است، و هنگامی که اجلشان فرا رسد، نه ساعتی تأخیر می‌کنند و نه پیشی می‌گیرند. »
سومین نکته این است که انسان در انتخاب پاداش دنیا و آخرت مختار است. هر کس می‌تواند پاداش دنیا را انتخاب کند، و هر کس می‌تواند پاداش آخرت را انتخاب کند.
چهارمین نکته این است که خداوند متعال به شکرگزاران پاداش می‌دهد. شکرگزاری، نعمت‌های الهی را (در دنیا و آخرت) افزون می‌کند.
۲- آیه ۲۰ سوره شوری:
مَن کَانَ یُرِیدُ حَرثَ ٱلأخِرَةِ نَزِد لَهُۥ فِی حَرثِهِۦۖ وَمَن کَانَ یُرِیدُ حَرثَ ٱلدّنیَا نُؤتِهِۦ مِنهَا وَمَا لَهُۥ فِی ٱلأخِرَةِ مِن نّصِیبٍ
ترجمه: «هر کس کشت آخرت را بخواهد، بر محصولش می‌افزاییم، و هر کس کشت دنیا را بخواهد، از آن به او می‌دهیم، و در آخرت هیچ بهره‌ای ندارد. »
در این آیه، دنیا و آخرت به مثابه کشت تشبیه شده‌اند. همانطور که برای به ثمر رساندن کشت، تلاش و کوشش لازم است، برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت نیز تلاش و کوشش لازم است.
خداوند متعال در این آیه وعده می‌دهد که اگر کسی کشت آخرت را بخواهد، بر محصولش می‌افزاید.
احادیث مرتبط:
پیامبر خدا(ص): «مَن أصبَحَ و أمسی و الآخِرةُ أکبرُ هَمِّهِ جَعلَ اللّهُ الغِنی فی قلبِهِ، و جَمَع لَه أمرَهُ، و لَم یَخرُج مِن الدُّنیا حتّی یَستکمِلَ رزقَهُ. ومَن أصبحَ و أمسَی و الدُّنیا أکبرُ هَمِّهِ جَعَلَ اللّهُ الفَقْرَ بینَ عینَیهِ، و شتّتَ علَیهِ أمْرَه، و لَم یَنَلْ مِن الدّنیا إلاّ ما قُسِمَ لَه». هر آن کس که در شب و روز، بزرگترین همّش آخرت باشد، خداوند بی‌نیازی را در دل او جای می‌دهد و کارش را سامان می‌بخشد و از دنیا نمی‌رود مگر وقتی که روزی‌اش را کامل دریافت کرده باشد. و هر آن کس که شب و روز، بزرگترین همّش دنیا باشد، خداوند فقر را در بین دو چشم او قرار می‌دهد (همیشه چشمش گرسنه دنیا است) وکارش را پریشان می‌سازد و از دنیا به چیزی بیش از قسمت خود نمی‌رسد. (بحار الأنوار: ۷۷/۱۵۱/۱۰۴)
پیامبر خدا(ص): «مَن کانتِ الآخِرةُ همَّهُ جَمَعَ اللّهُ شَمْلَهُ، و جَعَلَ غِناهُ بینَ عَینَیهِ، و أتَتْهُ الدُّنیا و هیَ راغِمةٌ. و مَن کانتِ الدّنیا هَمَّهُ فَرّقَ اللّهُ شَمْلَه و جَعَلَ فَقْرَهُ بینَ عینَیهِ و لَم یأتِهِ مِن الدّنیا إلاّ ما کَتَب لَهُ». هر کس که آخرتْ همّ و غم او باشد خداوند امور او را به سامان می‌آورد و بی‌نیازی را در بین دو چشم او قرار می‌دهد و دنیا علی رغم میلِ خود نزد او می‌رود. و هر کس که دنیا همّ و غمش باشد خداوند امورش را از هم می‌پاشد و فقر را در بین دو چشم او قرار می‌دهد و از دنیا جز آنچه خداوند برایش مقدّر داشته نصیبش نمی‌شود. (کنز العمّال: ۴۴۱۶۰)
امام علی(ع): «مَن جَعَلَ کلّ همّهِ لآخرتِهِ ظَفِرَ بالمَأمولِ». هر که تمام همّ و غم خود را آخرتش قرار دهد به آرزوی (آخرت) می‌رسد. (غرر الحکم: ۸۵۱۲)
انتهای پیام/